Nin basi e manggula ko?

Aden gay a kadtaman no taw,, aden oras a kadunggo no manosiya,, niyaba so oras a da den makagaga melen lon,, apiya entayn kano mga taw,, kawasa,, miskinan,, dato,,pendatuwan,, mama,, babay,, masla,, manawt,,matuwa,,manguda,, niyaba so gay a kapatay,, amayka makawma den kano taw,, na manalos den,, matebped so ngiyawa,,di den makaginawa so manusiya,,Malmo bon o manden ba,, ka para mambo maawa ta den kano mga lido na ginawa kano niya a kabpaguyag-uyag,,makatelen taden kano niya a mga lugat,,Way pagali ko na di kena ka man san pedtaman,, ka so timpo a kakuwa ni malakalmawt kano ngiyawa nengka na malgen,,mapasang,,masakit,, o di ka ikalimo no Allah,, na tanto den a mapasang,, apiya pan so Pangahulo tano a Nabi Muhammad Alayhissalato wasslam na napasangan,, kano timpo a kapebpaya nin na yanin kadtalo: (( Sabensabenal a aden kano kapatay e lipedengan so taw lon – kalangot - )), pakapangeni so Nabi tano sa ig a makasapo nin kano biyas nin.Panon ka seka nan a pagali ko? So Nabi Mohammad na pinadtaya no Allah den,,na mayto pan igkagedam nin,,inampon o Allah so mga dusa nin,, inikalimo no Allah,, na da sekanin matabiya kano mayto a katamanan,, nin basi o sekitano! A da maampon so mga dusa tano, ya pan mula e madakel e kapendusa tano,,di pedsambayang,, di baginuntulan,, da la so gilek kano Allah.ya den madakel a galbek na so di mapiya kano Agama.Ngin e katamanan basi! Nin e manggula kano namba a timpo,,so kakuwa kano ngiyawa na duwa kambalangan:1. aden taw a malmo e kaliyo no ngiyawa nin kano badan nin,, mana so katuga no ig siya kano kendi a dala sagkot tin.2. aden taw a mapasang e kaliyo no ngiyawa nin kano badan nin,, ka mana egkangabulandot,lawan kano kambing a bibiyag a bagupisan e kasakit nin.nin kalangan ka o seka e upisan?Di kena lubo pedtaman pagali ko,,ka nambo su pekas a egkatamanan,, ka uliyan no kapatay no taw,, na aden pan lebeng ( kobor ), a salakaw den ikatamanan lo,, mapasad na so padangmahshar kano oliyan no kambuwat kano kobor,,maypos na kagkuwenta kano mga galbek,so katitay kano sirat a magalang pan kano pedang,a mabuti pan kano buk,,maypos na so surga ataw ka so naraka,, nin basi e manggula ko? ya Allah!Seka pagali ko e mataw san,, sa nin e manggula nengka,, endaw ka san mangay?, nin e okitan nengka?, so lalan sa surga?, a tawka so lalan sa naraka?.Ya Allah! Bangenin nami salka e tuturo kami kano lalan a matidto,, a isangul nami kano surga. Ameeeeenmanggula ko?

Ang Regla

Ang Panahon at Period ng Pagreregla
1. Ang Panahon ng Regla. Ang karaniwang edad ng pagkakaroon ng regla ang isang babae ay nasa pagitan ng 12 taon hanggang 50 taon. Maaari ring magkaroon ng regla ang babae bago mag-12 taon o matapos mag-50 taon depende sa kanyang kalagayan, sa kanyang kapaligiran, at sa klima.
2. Ang Period ng Regla. Walang takdang pinakakaunti o pinakamaraming bilang ng mga araw ang regla.
Ang Pagdurugo ng Nagdadalangtao
Karaniwang humihinto ang paglabas ng dugo sa isang babae kapag siya ay nagdadalangtao.
I. Kapag nakakita ang nagdadalang-tao ng dugo dalawa o tatlong araw bago magsilang at may kasama pang pananakit ng tiyan (labor), ang dugong ito ay Nifas.
II. Ngunit kapag nakakita ng dugo, maraming araw o hindi kaya'y dalawa o tatlong araw bago magsilang subalit walang kasamang pananakit ng tiyan (labor), ang dugong ito ay hindi Nifas at hindi rin regla; maliban kung ang kanyang regla ay dati nang tuloy-tuloy na hindi napapahinto ng pagbubuntis sapagkat kung gayon, ang dugong ito ay regla pa rin.
Ang Mga Abnormalidad sa Pagreregla
May iba't ibang uri ng abnormalidad sa pagreregla:
A. Sa bilang ng Araw: sobra o kulang. Halimbawa: kung ang regular na period ng regla (menstrual period) ng babae ay 6 araw at nagpatuloy ang paglabas ng dugo sa ika-7 araw, ito ay sobra; o kung ang kanyang regular na menstrual period ay 7 araw ngunit huminto ang paglabas ng dugo pagdating ng ika-6 araw, ito ay kulang.
B. Sa pagdating: maaga o huli. Halimbawa: kung karaniwang dumarating ang unang araw ng regla tuwing ika-28 araw at biglang dumating, halimbawa, sa ika-26, ito ay maaga; o kung dumating, halimbawa, sa ika-30 araw, ito ay huli. Oras na makita ang dugo, siya ay nireregla na; at oras na huminto ang pagdurugo, siya ay tapos nang magregla—sumobra man o kumulang ang period ng kanyang regla, o mapaaga man o mapahuli ang pagdating nito.
C. Sa kulay: dilaw o kulay putik. Kapag nakita na ang dugo ay manilaw-nilaw na parang nana o kulay putik: nasa pagitan ng kulay dilaw at kulay itim, at kung ito ay nakita sa loob ng period ng regla o karugtong ng period ng regla bago tuluyang huminto ang pagreregla, ito ay regla na nasasaklawan ng mga alituntunin sa regla; kapag naman nakakita ng manilaw-nilaw na dugo matapos na huminto ang pagreregla, hindi na ito regla.
D. Ang paghinto-hinto ng regla. Halimbawa: Sa isang araw ay makakikita ng dugo, sa susunod na araw ay walang makikita at sa susunod pang araw ay mayroon na naman. Ang ganitong pagreregla ay may dalawang kalagayan:
1. Na ang paghinto-hinto ng regla ay palagiang nangyayari sa isang babae sa lahat ng araw. Ito ay dugo ng Istihadah. Ang sinumang nakakikita nito ay nasasaklawan ng alituntunin sa Istihadah.
2. Na paghinto-hinto ay hindi tuloy-tuloy na nangyayari sa isang babae; dumarating lamang ito sa ibang araw at mayroon siyang mga araw pagkatapos niyon na talagang humihinto ang regla. Ang paghinto ng pagdurugo, kung mababa sa isang araw (24 oras), ay hindi tunay na paghinto ng regla. Kaya alinsunod dito, ang paghinto ng daloy dugo ay kailangang hindi bababa sa isang araw upang maituring ito na talagang paghinto ng regla, maliban kung mayroong nagpapahiwatig ng tuluyang paghinto ng daloy dugo gaya halimbawa kung ang paghinto nito ay nangyari sa katapusan ng period ng regla o nakakita ng puting mucus: likidong parang malinaw na sipon na inilalabas ng matris paghinto ng regla.

V. Panunuyo ng dugo. Kung nakadarama ang babae ng pamamasa (wetness) lamang at kung ito ay sa loob ng period ng regla o karugtong ng regla, ang pamamasa na ito ay regla pa rin; at kung pamamasang ito ay nadama matapos na tuluyang huminto ang pagreregla, hindi na ito regla.

Ang Mga Alituntunin sa Regla
1. Ang Salah.
Ipinagbabawal sa isang may regla na magsagawa ng Salah na Fard o Sunnah at hindi ito matatanggap mula sa kanya. Hindi niya tungkuling magsagawa ng Salah habang may regla maliban kung may maaabutan siya sa oras ng isang Salah na kahit isang sandaling kasinghaba ng isang buong rak'ah, naabutan man niya ang Salah sa simula ng oras nito o sa katapusan ng oras nito. Ang halimbawa ng naabutan ang oras ng Salah sa simula ay ganito: kapag ang isang babae ay dinatnan ng regla mga isang minuto pagkatapos lumubog ang araw, kailangang magsagawa siya ng Qada' para sa Salah sa Maghrib pagkatapos ng regla at pagkatapos makapaligo dahil may naabutang humigit-kumulang sa isang minuto sa oras ng Salah na ito bago siya dinatnan ng regla. Ang halimbawa naman ng naabutan sa katapusan ang oras ng Salah ay ganito: kapag huminto ang regla ng isang babae mga isang minuto bago sumikat ang araw, kailangang magsagawa siya ng Qada' para sa Salah sa Fajr pagkatapos ng regla at pagkatapos makapaligo dahil may naabutan siyang humigit-kumulang sa isang minuto sa oras ng Salah na ito nang huminto ang kanyang regla.
Ang Dhikr, ang Takbir (pagsabi ng Allahu akbar), ang Tasbih (pagsabi ng Subhanallah), ang Tahmid (pagsabi ng Alhamdu lillah), ang Tasmiyah (pagsabi ng Bismillah) sa pagkain at iba pang gawain, ang pagbabasa ng Hadith o aklat sa Fiqh (Batas at Patakaran sa Islam) o ang pagsambit ng Du'a' (panalangin), ang Ta'min (pagsabi ng Amen), at ang pakikinig ng Qur'an ay hindi ipinagbabawal sa babaeng may regla. Tungkol naman sa pagbabasa ng isang may regla ng Qur'an, kung titingnan lamang niya ang mga nakasulat na talata ng Qur'an at babasahin ito nang hindi binibigkas, ay hindi ito ipinagbabawal gaya halimbawa kapag may nakalagay na kopya ng Qur'an at titingnan niya ang mga ءyah na nakasulat dito at babasahin ito ng tahimik. Ang karapat-dapat para sa may regla ay huwag basahin ang Qur'an nang may tunog maliban kung kinakailangan, gaya halimbawa kung ang may regla ay isang guro at kailangan niyang ipabigkas ang Qur'an sa mga tinuturuan, o kung siya ay isang mag-aaral at mayroong pagsusulit at kailangang basahin niya ang Qur'an bilang pagsusulit sa kanya, at iba pang dahilang tulad nito.

2. Ang Pag-aayuno.
Ipinagbabawal sa isang may regla na mag-ayuno ng pag-aayunong Fard o Sunnah at hindi ito matatangap sa kanya, ngunit kailangang magsagawa siya ng Qada' para sa mga pag-aayuno sa Ramadan na hindi niya napag-ayunuhan. Kung dinatnan siya ng regla habang siya ay nag-aayuno, wala nang saysay ang kanyang pag-aayuno sa araw na iyon kahit pa dinatnan siya nito mga isang sandali bago lumubog ang araw. Kailangang magsagawa siya ng Qada' para sa araw na iyon kung ang pag-aayuno ay Fard. Kapag naramdaman naman niya ang pagdaloy ng regla bago pa man lumubog ang araw subalit lumabas lamang ang dugo matapos na lumubog ang araw, ang pag-aayuno niya ay buo at hindi nawalan ng saysay. Kung sumapit na ang madaling araw at may regla pa siya, kailangang hindi siya mag-ayuno sa araw na iyon dahil hindi matatanggap ang kanyang pag-aayuno kahit pa huminto ang kanyang regla mga isang minuto matapos sumapit ang madaling araw. Kapag huminto ang regla bago magmadaling araw, kahit mga isang minuto bago magmadaling araw, kailangang mag-ayuno siya sa araw na ito sapagkat tanggap ang kanyang pag-aayuno kahit pa na nakapaligo lamang siya pagkatapos ng madaling araw.

3. Ang Pagsagawa ng Tawaf.
Ipinagbabawal sa isang may regla ang pagsagawa ng Tawaf sa Ka'bah, Fard man o hindi Fard, at hindi ito matatanggap sa kanya. Ngunit ang ibang mga gawain sa Hajj at 'Umrah gaya ng Sa'y sa pagitan ng Safa at Marwah, Wuqof (pagtigil) sa Arafat, Mabit (pagpapagabi) sa Muzdalifah at Mina, ang pagsasagawa ng Ramy sa mga Jamrah, at iba pa ay hindi bawal sa kanya. Kaya alinsunod dito kung nagsagawa siya ng Tawaf habang siya'y walang regla at kaagad na dumating ang matapos niyang magsagawa ng Tawaf o habang nagsasagawa siya ng Sa'y, tanggap pa rin ang kanyang Tawaf o Sa'y.

4. Ang Pananatili sa Masjid.
Ipinagbabawal sa isang may regla na manatili sa Masjid.(1)
(1) Ngunit hindi naman ipinagbabawal ang dumaan lamang.

5. Ang Pakikipagtalik.
Ipinagbabawal sa isang may regla na makipagtalik sa asawa at ipinagbabawal din na payagan niya ang kanyang asawa na gawin iyon. Subalit ipinahintulot naman ni Allah ang anumang gawain na makapagbabawa ng init ng katawan na hindi humahantong sa tuwirang pagtatalik gaya ng yakap, halik at iba pa.

6. Ang Diborsyo.
Ipinagbabawal sa isang lalaki na diborsiyuhin niya ang kanyang maybahay sa panahong ng pagreregla nito. Kung diniborsiyo niya ito habang may regla ito, sinuway na niya si Allah at ang Sugo (SAS) at nakagawa siya ng isang ipinagbabawal. Kaya sa sandaling iyon, ay kailangang balikan niya ang kanyang maybahay at panatilihin ito sa kanyang piling hanggang sa matapos ang regla nito at saka niya diborsiyuhin ito kung nais niya. Ngunit ang lalong karapat-dapat ay hayaan niya muna itong magregla sa ikalawang pagkakataon at kapag natapos na ang regla nito ay pananatilihin niya ito sa kanyang piling kung nais niya o diborsiyuhin ito kung nais niya rin.

7. Ang Paligo.
Kailangang maligo ang isang babae kapag huminto na ang kanyang regla. Hindi na niya kailangang kalagin sa pagkatirintas ang kanyang buhok maliban kung napakahigpit nang pagkakatali at baka hindi na makarating ang tubig sa anit ng ulo. Kapag huminto ang kanyang regla sa oras ng Salah, kailangang magmadali siyang maligo upang maabutan niya ang pagsagawa ng Salah sa oras nito. Kung siya naman ay naglalakbay at wala siyang makitang tubig o kung may tubig man ay nangangamba siya na baka makasama sa kanya ang paggamit ng tubig, o kung siya ay may-sakit na makasasama ang paggamit ng tubig, magsasagawa na lamang siya ng Tayammum sa halip na maligo at kapag nawala na ang mga hadlang sa paligo ay saka siya maligo.

Ang Hijab

Hangad ng Islam na pangalagaan ang pamilya sa pagkalansag at pagguho. Pinaligiran nito ang pamilya ng matatag na pader ng mga kagandahang asal at moralidad upang manatiling ang mga kaluluwa ay malusog at ang lipunan ay malinis: hindi naaantig ng mga malaswang hilig at hindi nabubulabog ng mga tawag ng laman. Naglagay na ito ng mga hadlang upang pigilin ang mga pampapaantig na nag-aanyaya sa tukso. Kaya ipinag-utos nito sa panig ng lalaki at babae na ibaba ang tingin.
Isinabatas ni Allah ang Hijab para sa babae bilang pagpaparangal sa kanya, upang pangangalagaan ang kanyang karangalan laban sa kadustaan at kahihiyan, upang ilayo siya sa panliligalig ng mga buktot at mga halang ang kaluluwa, upang ipagsanggalang siya laban sa mga taong hindi kumikilala sa halaga at kabuluhan ng kagandahang asal, upang ipinid ang pinto ng tukso na idinudulot ng nakalalasong tingin, at upang bakuran ang kanyang dignidad at ang kanyang puri ng muog ng paggalang at pagpapahalaga.
(1) Ang Hijab sa literal na kahulugan nito ay tabing. Ngunit ayon sa pakahulugan nito sa Batas ng Islam, ang Hijab ay ang pagsusuot ng kasuutang bumabalot sa buong katawan ng isang babae kapag nasa harap ng mga hindi niya Mahram.
Nagkaisa na ang mga pantas ng Islam na, maliban pa sa mukha at mga kamay, ang buong katawan ng isang babae magmula sa ulo ay kailangang takpan, hindi ipakikita at na tungkulin niyang hindi ilahad ang kanyang kagandahan at pang-akit sa harap ng mga lalaking hindi niya Mahram. Nahati ang mga Iskolar ng Islam sa dalawang pangkat hinggil sa usapin ng mukha at mga kamay.(1) Ang bawat pangkat ay may mga patunay na pinagbabatayan ng kanilang paninindigan. Kaya maraming mga patunay ang lumitaw hinggil sa Hijab, sa tungkuling isuot ito, at sa pagtatakda ng bahagi ng katawan na kailangang takpan. Ang bawat pangkat ay humahango ng patunay sa isang kalipunan ng mga patunay buhat sa maraming mga patunay. Itinutuon naman nila sa iba't ibang mga dako ang mga patunay na lumilitaw na salungat sa kanilang pananaw.
Ito ang Ilan sa Kanilang mga Patunay:
Sinabi ni Allah (33:53): "… At kapag tatanungin ninyo sila hinggil sa isang bagay ay tanungin ninyo sila sa likod ng Hijab. Iyan ang higit na dalisay para sa inyong mga puso at sa kanilang mga puso. …"
Sinabi pa Niya (33:59): "O Propeta, sabihin mo sa iyong mga maybahay at sa iyong mga anak na babae at sa mga kababaihan ng mga Mananampalataya na ilaylay nila ang kanilang mga balabal sa mga katawan nila. Iyan ang lalong angkop nang sa gayon ay makilala sila upang hindi sila pinsalain. At si Allah ay laging Mapagpatawad, Maawain."
Sinabi pa Niya (24:31): "At sabihin mo sa mga babaeng mananampalataya na magbaba sila ng kanilang mga paningin, pangalagaan nila ang kanilang mga puri, huwag nilang ilitaw ang kanilang gayak maliban sa nakalitaw(2) na buhat dito, paabutiin nila ang kanilang mga belo hanggang sa kanilangmga dibdib, huwag nilang ilantad ang kanilang gayak maliban sa kanilang mga asawa,…"
(1) Ang isang pangkat ay nagsasabing kailangang takpan ang mukha at ang mga kamay, samantalang ang ibang pangkat naman ay hindi naniniwalang kailangang takpan ang mukha at ang mga kamay.
(2) maliban sa nakalitaw na: Gaya ng kamay, panlabas na kasuutan, belo, medyas, at mukha. Ang ibang mga pantas ng Islam ay hindi sumasang-ayong ilantad ang kamay at mukha.
Ayon sa Hadith na nagsasaad na si 'A'ishah (RA) ay nagsabi: "Ang mga mananampalatayang babae ay nagdadasal noon kasabay ng Sugo ni Allah (SAS) ng Salah na pangmadaling-araw. At kapag nakapagsagawa na siya ng Taslim, umaalis sila na nakatalukbong ng kanilang mga balabal at hindi sila nakikilala dahil sa kadiliman."
Sa isa pang Hadith na iniulat pa rin ni 'A'ishah (RA): "Ang mga manlalakbay ay napapadaan sa amin noong kami, kasama ng Sugo ni Allah (SAS), ay mga nasa sandali ng Ihram. Kapag nakasabay nila kami, ibinaba sa mukha ng bawat isa sa amin ang kanyang balabal mula sa kanyang ulo. Kapag nalampasan na nila kami, nag-aalis kami [ng takip sa mukha]."
Sa isa pang Hadith ayon pa rin kay 'ء'ishah (RA): "Kaawaan ni Allah ang mga unang kababaihan ng mga Muhajir (1) dahil noong naibaba ni Allah [ang ayah na ito 2]: '… paabutiin nila ang kanilang mga belo hanggang sa kanilang mga dibdib, …,' hinati nila ang kanilang mga balabal at ipinambelo iyon."
Ang mga patunay ay lubhang marami subalit sa kabila ng pagkakaiba ng pananaw sa usapain ng Hijab, lahat naman ng mga Iskolar ng Islam ay nagkasundo na ipinahihintulot na ipakita ng babae ang kanyang mukha kung talagang kinakailangan gaya rin naman ng pananaw nilang lahat na hindi ipinahihintulot na ipakita ang mukha kapag ang tukso ay pinangangambahang mangyari. Tanggap din pati sa mga nagpapahintulot na ilantad ang mukha na kailangang takpan ng babae ang mukha niya kapag pinangambahan na magkaroon ng tukso sa paglalantad ng mukha. At kay tindi ng pangamba sa tukso sa panahong ito na labis-labis na at laganap na ang katiwalian, dumami na ang mga suwail kay Allah, pinuno na nila ang mga lansangan at ang mga pook, at ang mga mabubuting tao at ang mga nangingilag magkasala ay naging sila naman ang kakaunti.
Ipinagbabawal din ng Islam sa babae ang makihalubilo sa mga kalalakihang hindi niya Mahram. Ang lahat ng ito ay upang pangalagaan ang moralidad, ang pamilya, at ang dangal. Hangad ng Islam ang pag-iingat at ang pagpipinid ng mga pinto ng tukso at ang udyok sa immoralidad. Ang paglabas ng babae, ang kanyang pakikihalubilo sa mga kalalakihan at ang pag-aalis niya ng Hijab ay siyang mga pumupukaw sa tawag ng laman, magpapadali sa pagbibigay ng motibo para gumawa ng krimen, at gagawa sa krimen na madaling maabot. Sinabi ni Allah (33:33): "Manatili kayo sa inyong mga bahay at huwag ninyong itanghal ang inyong alindog gaya ng pagtatanghal ng alindog noong unang panahon ng kamangmangan.…" Sinabi pa Niya (33:53): "… At kapag tatanungin ninyo sila hinggil sa isang bagay ay tanungin ninyo sila sa likod ng hijab. Iyan ang higit na dalisay para sa inyong puso at sa kanilang puso. …"
Mariing ipinagbawal ng Sugo (SAS) ang paghahalubilo ng mga lalaki at mga babae at hinadlangan niya ang lahat ng bagay maaaring mauwi sa paghahalubilo, pati na sa larangan ng mga pagsamba at sa mga pook sambahan. Maaaring mapilitan ang isang babae na lumabas sa kanyang bahay upang pumunta sa isang lugar na may mga lalaki, gaya halimbawa ng pagkuha ng mga pangangailangan at walang isang gagawa niyon para sa kanya, o ng pagtitinda o pagbili upang matiyak na may maipangtutugon sa pangangailangan ng kanyang sarili o ng mga itanataguyod niya, at iba pang mga pangangailangan. Walang masama kapag tulad nito. Kaya nga lamang kailangang isaalang-alang niya ang mga limitasyong iniatang ng Islam kapag nasa labas ng bahay: lalabas siya na suot ang kasuutang inaayunan ng Islam, natatakpan at hindi nakalitaw ang kagandahan niya, at nakahiwalay sa mga lalaki at hindi nakikihalubilo sa kanila.
Kabilang din sa mga pagsasabatas na ginawa ng Islam upang pangalagaan ang pamilya at ang moralidad ay ang pagbabawal na manatili ang isang lalaki sa isang pribadong lugar, halimbawa'y sa isang bahay o silid, kasama ng isang babaeng hindi siya Mahram nito kapag wala itong kasamang asawa o Mahram sapagkat masidhi ang hangad ni Satanas na sirain ang mga kaluluwa at ang moralidad.